Er hangt iets in de lucht in Amsterdam. Japan, om precies te zijn. Want van festival tot tentoonstelling en van film tot food-trend: het land van de rijzende zon is populairder dan ooit. 
 

De winkel zit er al een maand, maar nog steeds is het elke dag dringen geblazen bij Uniqlo aan het Rokin. De Japanse kledinggigant lijkt een haast magische aantrekkingskracht te hebben; bij de opening eind september stonden hongerige fashionis-ta's dik twee uur in de rij voor een ogenschijn-lijk wel heel simpele coltrui of pantalon. Maar het is niet alleen Japanse mode die deze kant op komt waaien. Sushi en sashimi kennen we inmiddels wel; alleen al in Amsterdam kun je het op meer dan 125 plekken eten of afhalen. Matcha en sake ook. Maar ramen, dat is booming. De afgelopen vijf jaar openden er in rap tempo maar liefst vijftien ramenbars, waar je een kom dampende bouillon met noedels slurpt; comfortfood ten voeten uit.

 

Iedereen wil een ticket

Als je erop gaat letten, is Japan niet te missen. Op televisie (de serie Tokidoki van Paulien Comelisse), in het museum (de tentoonstelling Cool Japan in het Tropenmuseum, beeldend kunstenaar Ryoji Ikeda in Eye), als thema voor een festival (foodfestival Umami Park, het Japan Festival op 4 november in Amstelveen), in de vorm van karaokebars als Duke of Tokyo én in de bioscoop. Zo werd de Japanse cukklassieker Tampopo (1985) opnieuw uitgebracht in de Nederlandse bioscopen en trok de film over de perfecte ramen alleen al in de eerste twee weken zo'n tienduizend bezoe-kers. De Japanse film stond de afgelopen tijd sowieso volop in de spotlights. Tijdens het Camera Japan-festival in Kriterion en Eye bijvoorbeeld, en LabIll vertoonde wekenlang Japanse Studio Ghibli-films. Zijn we massaal in de ban van Japan? 'Ik vind het echt opvallend hoe vaak het over Japan gaat. Zo zijn er om me heen veel mensen die naar Japan op vakantie gaan, zegt Bianca Toeps, fotograaf, websitemaker en blogger maar vooral: Japanliefhebber. Ze woont afwisselend in Nederland en in Tokio. Hoe vaak ze precies in Japan geweest is, weet ze niet meer. Alleen al in haar paspoort vanaf 2014 staan tien entry stickers van de Japanse douane. Binnenkort vertrekt ze weer, voor een maand. Om aan haar boek te werken. `Toen ik er tien jaar geleden voor het eerst kwam, was ik meteen verkocht. Ik vind de Japanse mentaliteit zo fijn. Mensen zijn rustiger, beheerst. Ze hechten meer belang aan goed je best doen en zijn meer op details gericht. In Nederland word je dan al vrij snel als nerd en overdreven bestempeld. Als ik aan het werk ben in een Starbucks in Tokio, kun je letterlijk een speld horen vallen. Iedereen is zo stil aan het werk.' 

 

Van Goghs erfenis 

Volgens Daan Kok, conservator van Cool Japan: wereldwijde fascinatie in beeld in het Tropen-museum, komt die fascinatie voor Japan helemaal niet zo uit de lucht vallen. Sterker nog: Nederlanders zijn al zo'n vier eeuwen lang gefascineerd door het land. Zo namen de eerste handelsschepen porselein mee en werd halver-wege de negentiende eeuw Japanse mode en kunst zo populair dat de stroming een naam kreeg: het japonisme. Ook Vincent van Gogh ging mee in de rage en liet zich volop door Japanse werken inspireren. Kok: 'Eigenlijk was Van Gogh een vroege otaku: hij was maniakaal bezig met Japan, terwijl hij er nooit was geweest.' Met otaku bedoelt Kok een fanatieke fan van de Japanse popcultuur. De otaku's van nu spelen graag Japanse games, zijn fan van manga en ontmoeten elkaar op conferenties (cons). Via het internet weten ze elkaar wereld-wijd te vinden en te inspireren. Maar die liefde en fascinatie werkt twee kanten op. 'Japanners zijn net zo gefascineerd door de Nederlandse cultuur en weten ons óók te vinden, zegt Kok. Zo opende in Amsterdam de eerste Europese vestiging van de Japanse interieurwinkel Time & Style (zie kader), net als de eerste Europese vestiging van de populaire ramenketen Menya Takeichi. 'En nu weet Uniqlo ons ook te vinden. Daarnaast verbleef de Japanse kunstenaar en pionier van de Harajuku kawaii-cultuur Sebastian Masuda vorig jaar twee maanden op de NDSM-scheepswerf als altist in residence. Het is een wisselwerking, geen eenrichtingsverkeer.'

 

Harajuku-girls  

Die tendens zie je ook terug in Tokio zelf. Jarenlang bepaalden kleurrijk geklede jongeren het straatbeeld in de wijk Harajuku. Poparties-ten als Katy Perry en Gwen Stefani lieten zich inspireren door deze kawaii straatmode en toeristen trokken massaal naar de wijk om de rijk uitgedoste Harajuku-gids te spotten. Maar met de komst van internationale ketens als H&M en Zara in Tokio wordt er minder met excentrieke kleding geëxperimenteerd en verdwijnen de opzichtige kleuren steeds meer uit het straatbeeld. Voor toonaangevend streetstyle-tijschrift FRUiTS was dat de reden om in 2017 te stoppen; er waren geen 'cool kids' meer om te fotograferen. Zonde? Kok: 'Ja, die straatstijl verdwijnt nu misschien wel uit Harajuku, maar over de hele wereld zie je weer variaties erop. Eigenlijk is Japan overal.'