Van troosteloos bedrijventerrein naar bruisende stadswijk: Amsterdamse no-go area's krijgen een upgrade en moeten bewoners trekken. Wie durft?

​

Nu de stad drukker wordt en de huizenprijzen de pan uit rijzen, loont het om je blik te verruimen. Waar kun je nog betaalbaar wonen? En waar is het straks te doen? Zes buitenwijken met hipsterpotentie. 

 

Uitwijken maar 

De stad barst uit zijn voegen. En dat betekent dat in rap tempo ook de rafelranden van Amsterdam opbloeien. Tijdelijke creatieve bedrijfjes, horecagelegenheden en sociale initiatieven moeten industrieterreinen als Amstel II in Zuidoost, Sloterdijk, het Hamerkwartier in Noord en de Houthaven transformeren tot aantrekkelijke plekken. Deze ‘lokhipsters’ - zoals de ondernemende pioniers spottend genoemd worden - trekken de buurt uit het slop, naar op de lange termijnen moeten ze wijken voor grote nieuwbouwprojecten die al jaren op de planning staan. Zo kan de stad groeien en toch leefbaar blijven. Waar gebeurt het? En wat staat er nog te gebeuren? We spreken de pioniers.

 

1. Geuzenveld/Slotermeer

Het bruist in Geuzenveld-Slotermeer in Nieuw-West. Tot voor kort telde de buurt slechts één horecagelegenheid en drie winkels per duizend inwoners, maar daar komt snel verandering in. Zo opende vorig jaar het nieuwe Hotel Buiten, een hip eettentje aan het strand van de Sloterplas. Iets verderop aan de plas ligt het Van Eesteren Paviljoen, waar ruimte is voor exposities, debat en workshops. En dan heb je nog de Westmarket, de foodhallen van Nieuw-West. Hier hoef je, in tegenstelling tot die andere westelijke Foodhallen, niet te ellebogen voor een tafeltje - althans, nóg niet.

 

Dependancedrift

Een opvallend verschijnsel in de buurt is de dependancedrift. Onlangs is New Metropolis geopend, de dependance van Pakhuis de Zwijger, waar - net als bij de grote broer aan het IJ - debatavonden worden georganiseerd. Het lijkt de eerste in een reeks: in oktober opent het Amsterdam Museum een vestiging in Nieuw-West, Paradiso zou zich graag in de buurt willen vestigen en stadsdeelvoorzitter Achmed Baâdoud opperde laatst dat hij graag een dependance van het Rijksmuseum naar Nieuw-West wil halen. 

 

Londense toestanden

Modeontwerper Anne Bosman, de helft van ontwerp duo Schepers Bosman, woont precies een jaar in Geuzenveld. Hij was een van de 23 kunstenaars die dankzij de gemeente een atelierwoning kreeg toegewezen in een flatgebouw in de Goeman Borgesiusstraat. ‘Geuzenveld doet me denken aan Hackney in Londen, waar ik een master volgde aan de kunsthogeschool Central Saint Martins. Die buurt zag ik in korte tijd veranderen. Het zit ‘m in kleine dingen, zoals de snackbar die hier een jaar tijd de prijzen met 25 cent heeft verhoogd. En op grotere schaal: de stijgende huizenprijzen. Ze vragen nu al vier ton.’

​

Voor een creatieveling als Bosman is Geuzenveld een fijne plek waar hij rustig kan werken én inspiratie kan opdoen. ‘Voor het festival We Make the City hebben we bijvoorbeeld twintigers en dertigers uit de buurt gefotografeerd in door ons ontworpen kleding. Puur om de - veelal negatieve - associatie met Geuzenveld weg te halen. Dat leverde een sterk beeld op; iedereen gelijk.’ Wat hij mist? ‘Een fijne bioscoop, maar die komt er binnenkort. Bij de Meervaart.'

​

2. Hamerkwartier

Wie door de grijze jungle tussen het Vliegenbos en de Vogelbuurt in Noord fietst, ziet weinig opvallends. Het Hamerkwartier is dan ook een nogal gewoon bedrijventerrein aan het IJ. Toch broeit het tussen die industriële panden. Met dank aan alle restaurants, cafés en creatieve bedrijven die zich er de afgelopen jaren vestigden - denk aan Hotel de Goudfazant, Oedipus Brewing, Stork, Hangar, Hoogtij, Proeflokaal Walhalla en het Skatecafé. 

 

Opgebloeid

Dat was twaalf jaar geleden wel anders, zegt Jordy van der Panne, die mede-eigenaar is van het populaire Skatecafé. Na het vertrek van de traditionele scheepswerkers aan het IJ raakte het Hamerkwartier in verval. Het gebied had te maken met veel leegstand en illegale activiteiten. Van der Panne: ‘Ik had een paar jaar in Zuid-Afrika gewoond voordat ik in 2006 aan de slag ging bij Hotel de Goudfazant. Ik was wel wat gewend, dacht ik. Maar de buurt was echt niet fijn, niet veilig.’ Wel zag hij potentie. Hij werd verliefd op de fabriekspanden en kreeg de kans om er samen met een groep vrienden iets mee te doen. ‘De gemeente vroeg of we niet meteen de hele straat wilden aanpakken. Zo hebben we de afgelopen jaren zaken als FC Hyena, het Skatecafé, club Garage Noord en restaurant Coba Taqueria geopend. De hele straat is opgebloeid.'

​

New York aan het IJ

Het Hamerkwartier gaat de komende jaren op de schop met 6700 nieuwe woningen die nog gebouwd moeten worden. Opvallend is het aantal woontorens dat op de planning staat: in totaal 45, van maximaal 60 meter hoog. Die gaan de skyline van Noord de komende jaren aanzienlijk veranderen. Tegelijkertijd betekent dat de plekken die de buurt zo hebben opgelopen jaren zo hebben opgekrikt, plaats moeten maken. Natuurlijk hoopt Van der Panne dat zijn Skatecafé nog lang mag openblijven, maar hij is ook realistisch. ‘Het houdt een keer op. We hebben zojuist een nieuw contract getekend voor twee jaar. Maar dat kan zomaar de laatste keer zijn.’ Het heeft ook wel wat, vindt hij. ‘Door de tijdelijkheid hebben mensen het gevoel dat ze er nú bij moeten zijn. Daardoor bruist het hier nog veel meer. Straks gaat de wijk meer op New York lijken, met ruimte voor nieuwe horeca. Het is niet helemaal mijn ding, maar ik denk dat het wel interessant wordt.'

​

3. Hobu (Zuidoost)

Toen ondernemer Patricia Weijman tweeënhalf jaar geleden door Amstel III in Zuidoost liep, dacht ze: hoe moet dit óóit wat worden? Inmiddels is ze verliefd geworden op het gebied: vorige maand opende ze er met haar zakenpartner technoclub Jack. De gemeente heeft dan ook grote plannen met Amstel III, dat HoBu moet gaan heten (een afkorting van Holendrecht/Bullewijk). Het gebied tussen de Johan Cruijff Arena en het Amsterdam UMC moet binnen een paar jaar veranderen in een levendige woonwijk. Er worden de komende jaren 5000 woningen uit de grond gestampt. Na 2027 komen er nog eens 10.000 bij.

 

Leven in de brouwerij 

Er is al wat levendigheid in de buurt te bespeuren. Zo wordt er Bijlmers kloosterbier gebrouwen door de ‘Kleikloosterlingen’, bewoners uit de klusflat Kleiburg. Een paar straten verder vind je Heesterveld, een culturele hotspot naast metrostation Bullewijk die opvalt door felgekleurde gevelschilderingen en grote lichtbakken op het dak. Er wonen zo’n 87 kunstenaars, van rapper tot fotograaf. Als niet-bewoner kun je er slapen bij bed & breakfast ZOH en eten bij Oma Ietje, een lunchzaak met een menukaart vol belegde broodjes en hippe Duitse frisdranken.

 

Fietssnelweg

Zien waar het op dit moment écht gebeurt? Navigeer dan naar Hogehilweg 20. In een groot kantoorgebouw hebben verschillende creatieve start-ups zich gevestigd, zoals een sportschool (Arenagym) en eetcafé Par Hasard, met al twee vestigingen elders in de stad. De derde en vierde verdieping van het kantoorpand zijn ingericht voor nachtclub Jack en dakterrasbar Jackie. In de club staat elke vrijdag- en zaterdagnacht grote internationale techno-dj’s én jong talent geprogrammeerd. Goed, het is voor de meeste Amsterdammers een flink eind fietsen, maar daar zou nog weleens veranderingen in kunnen komen met een nieuwe ‘fietssnelweg’ tussen Abcoude en de binnenstad. UvA-studenten onderzoeken op dit moment de haalbaarheid van zo’n route. En als het aan Jack-eigenaar Patricia Weijman ligt, gaan de metro’s tot diep in de nacht rijden - ze is al druk in gesprek met de GVB. 

 

4 Houthaven

Het had wat voeten in de aarde, maar de nieuwe woonwijk met de Pontsteiger als eyecatcher krijgt eindelijk vorm. In 2010 werd gestart met de ontwikkeling van Houthaven, die bestaat uit zeven autoluwe eilanden die ook wel spottend de ‘nieuwe grachtengordel’ worden genoemd. Niet zo gek, want er is nauwelijks ruimte voor sociale huur en de goedkoopste koopwoningen kosten vier ton. Bewoner Marga Schouten-Van Dijk betreurt dat imago. ‘Het is heus niet dat de rich and famous van de stad hier wonen. Het zijn vooral jonge gezinnen.’ Zij was een van de eerste bewoners van Blok 0, waar ze in september 2015 met haar gezin introk. Echt pionieren dus. Geregeld moet ze haar deuren sluiten omdat het zand zó naar binnen waait.

 

Zo in de Jordaan

Wonen in een gloednieuwe wijk heeft z’n voordelen: de woningen worden klimaatneutraal opgeleverd en je ziet de buur stap voor stap opbloeien. ‘Het is een beetje alsof je je eigen huis bouwt. Het voelt heel vertrouwd. Dat je jarenlang moet omfietsen omdat de weg nog niet klaar is, neem je op de koop toe.’ Marga woont op zeshoog en kijkt uit op Centraal Station en de A’dam Tower, in de verte ziet ze de contouren van de Amsteltoren. ‘Veel vrienden snapten onze keuze niet, omdat het voor hen zo weg voelde. Maar ik loop zo de Jordaan in en ben met de pont binnen zes minuten bij Pllek.’

 

Van beachclub tot brouwerij

Natuurlijk heeft het nieuwe Houthaven ook wat te bieden. Zo zit er Theater Amsterdam, startup-hub Rockstart en vind je er een sportschool en supermarkt of twee. Onlangs opende in de wijk het hippe hotel Moxy, met zeecontainermuren en een plafond van steigerhout. Ook vind je er verfijnde restaurants als REM Eiland, Bak, Pont 13 en Baut. Speciaalbier drink je bij De Prael Houthavens en terrashangen met de voeten in het zand bij beachclub DOK Amsterdam. Vooral bij DOK is Schouten-Van Dijk vaak te vinden, al hoopt ze op meer gezellige koffie- en wijbarretjes in de buurt. ‘Ik hoorde dat de uitbaters van café Oslo deze kant opkomen, dat is heel goed nieuws.’

 

5. Nieuw Sloten & Westlandgracht

Sinds oktober 2012 is het een stuk drukker in de straten van Nieuw Sloten. Ruim 460 studenten namen intrek in de oude tandartspraktijk ACTA naast het Slotervaartziekenhuis. Met op de begane grond creatieve woon- en werktruimtes, een eetcafé, een cultureel podium én club Radion. Onlangs werden naast het ACTA-gebouw nog eens 120 gebouwd. Voor 60 studenten én 60 statushouders. Een bijzonder project, dat zeker tien jaar zal voortduren. Studente Runa Niks, die al zo’n twee jaar in het ACTA-gebouw woont: ‘De afstand van ACTA naar de stad valt hartstikke mee. Binnen twintig minuten fietsen sta ik op het Leidseplein, er stopt een tram voor de deur en er gaan genoeg nachtbussen. Maar eigenlijk hoef ik het terrein helemaal niet af; er wordt hier veel leuks georganiseerd. Daarbij: wie kan nou zeggen dat-ie boven een club met een 24-uursvergunning woont?’

 

Alles uit de kas

Naast het ACTA-pand openen steeds meer leuke initiatieven. Verderop in de straat vind je De Kaskantine, waar Niks vaak te vinden is. Het is een zelfvoorzienende plek, gemaakt uit verbouwde containers en kassen. Je kunt er eten, het menu wordt bepaald door wat er op dat moment in de kas groeit. Ook leuk: café-restaurant Bureau, boven op het dak van conceptkantoor B. Amsterdam, met prachtuitzicht over de wijk. Een paar straten verderop is een oud sportterrein omgebouwd tot tijdelijk wooncomplex Riekerhaven. Tot 2025 wordt het complex gedeeld door 565 jongeren en statushouders, daarna wordt het een woonwijk.

 

Hoogbouw

Met het ACTA-gebouw, Startblok Riekerhaven en de Louwesweg kwamen er al veel nieuwe bewoners in Nieuw Sloten en Westlandgracht. Maar dat gaan er nog meer worden. Twee grote ontwikkelaars hebben de handen ineengeslagen en gaan de komende drie jaar een nieuwbouwwijk bovenop het World Fashion Centre bouwen. Een gebied van zo’n twaalf voetbalvelden groot. De winst? 600 nieuwe woningen, en ongetwijfeld meer leuke ondernemingen. 

 

6. Sloterdijk / Westpoort

Wie er ooit is geweest, kan beamen: het waait áltijd in passantenstad Sloterdijk/Westpoort. Zal dat straks nog steeds zo zijn als alle plannen zijn gerealiseerd? Het bedrijventerrein moet een levendige ‘woonwerkwijk’ worden; het klassieke gentrificatieverhaal. Wanneer bedacht is dat een gebied met transformeren, krijgen creatieve initiatieven eerst de kans om de ruimte te benutten. Met tijdelijke huurcontracten wordt het imago van de buurt opgekrikt. 

 

Centre Pompidou

Zo ook Sloterdijk. De wijk kent opvallend veel broedplaatsen, zoals WOW, het Plantagelab, Contact, Nachtlab, De Heining, Broedplaats Bouw, Xpositron en de 1800 Roeden. Recentelijk opende kunstenaarscollecties ISO in een zijstraat van de Transformatorweg, ingeklemd tussen autodealers en tegelhandelaren. Daar zijn dertig studio’s gerealiseerd voor kunstenaars van verschillende kunstdisciplines. Oprichter Dajo Bodisco: ‘Mijn partner Florence Parot was twaalf jaar lang curator in Centre Pompidou in Parijs. Zij programmeert de tentoonstellingen in ISO, waar je gewoon even naar binnen kunt lopen.’ 

 

Het nieuwe stadsdeel

ISO mag drie jaar blijven en moet daarna waarschijnlijk plaatsmakken voor een van de wolkenkrabbers (tot 60 meter). Onlangs gingen de eerste appartementen van de woontoren Verticaal, iets verderop, al in de verkoop. De bouw van die toren start volgend jaar en maakt deel uit van het veel grotere project Haven-Stad: een nieuw stadsdeel met 40.000 tot 70.000 woningen op en rond Sloterdijk. Sommige plekken blijven bespaard, zoals café-restaurant Bret, een van de leukste zichtbare initiatieven rond Sloterdijk. Mede-eigenaar Thomas Boonstoppel zag het bedrijventerrein rond het station steeds meer tot leven komen. ‘Zeker toen de gemeente een groene oase van het Orlyplein maakte. Maar ik verwacht niet dat we weg moeten, maar wel dat we straks een stuk minder herrie kunnen maken.'