Alice
Boothby
freelance journalist
& tekstschrijver
Swappers en delers
Uitkrant | Oktober 2018
Het barst in de stad van de Swapfietsen, ov-fietsen zijn niet aan te slepen en deelfietsaanbieders staan te trappelen om de stoepen vol te parkeren. Waarom slaan de lease- en deelfietsen zo aan in Amsterdam, waar iedereen al zeker één fiets heeft?
Ga je erop letten, dan zie je ze ineens overal. Robuuste omafietsen in zwart, rood, grijs, oranje of blauw, met de bekende blauwe voorband. Tel voor de grap eens hoeveel blauwe voorbanden je tegenkomt als je van huis naar een willekeurige plek tan bestemming fietst. Ondergetekende deed het tussen Oud-West en Centraal Station; het record staat op 48, binnen een kwartier. Het zijn Swapfietsen: krankzinnig populaire huurfietsen op abonnementsbasis. Voor vijftien euro per maand krijg je een stevige fiets met terugtraprem en dubbel slot, werkende verlichting en een diefstalverzekering. Lekke band? Dan wordt je fiets diezelfde dag nog gemaakt of kosteloos geswapt' voor een nieuw exemplaar. Zelfs voor een zachte band mag je bellen. 'Vrienden zeggen weleens dat zij vijftien euro per maand voor een fiets veel vinden', zegt Josien Wolthuizen (26). 'Maar mijn zus betaalt ruim driehonderd euro per maand om met haar
auto naar haar werk te kunnen. Ik fiets als verslaggever voor Het Parool soms wel twintig kilometer per dag. Als ik dat rekensommetje maak, snappen mensen het wel.'
OP DE WACHTLIJST
Bij een abonnementsfiets betaal je voor gemak, en dat hebben veel stadsgenoten er graag voor over. Op dit moment rijden er zo'n vijftigduizend Swapfietsen rond in Amsterdam. Het abonne-ment is inmiddels zelfs zo populair dat er een wachttijd gehanteerd wordt. Swapfiets mag dan de opvallendste en snelst groeiende partij zijn, het is lang niet de enige aanbieder van een abonnementsfiets in de hoofdstad. Zo introdu-ceerde luxe fietsenbouwer Vanlioof in april dit jaar een fietsabonnement voor zowel gewone fietsen als e-bikes. Jan Schulte (32) heeft zo'n VanMoof+ abonnement. 'Ik kocht eerder een VanMoof-fiets á 1100 euro, maar die werd gestolen. lk baalde ontzettend en wilde zo snel mogelijk een nieuwe. Maar weer zo'n bedrag neertellen, was me iets te veel van het goede: Hij koos voor een abonnement met upgrades als een fietsmand, voor 23 euro per maand.
In tegenstelling tot Swapfiets wordt de VanMoof-fiets niet op locatie gerepareerd. Wel kun je 'm gratis laten repareren in een VanMoof-winkel en krijgt de fiets twee keer per jaar een servicebeurt. 'Daar staat tegenover dat ik een heel mooie, strakke designfiets heb', zegt Schulte. Als ik mijn fiets nader, herkent-ie me door het signaal dat mijn telefoon afgeeft. Dan gaat het alarm eraf en springen de lichten aan. Wordt-ie gestolen, dan stuurt VanMoof er een speciaal 'track team' achteraan; de fiets is met een app te tracken, net als je smartphone. Dat zijn leuke gadgets.'
CHAOS EN ERGERNIS
Zeg je het abonnement van je abonnementsfiets op, dan wordt-ie uit de stad verwijderd. Dat is niet het geval bij deelfietsen, die doen denken aan het 'free fioating'-model van het Wittefietsenplan uit 1965: fietsen zonder vaste standplaats. Anders dan de abonnementsfietsen kampen deelfietsen - die via een app kunnen worden gehuurd - met een slecht imago. Vorig jaar zomer werd de stad in korte tijd overspoeld door deelfietsen van onder meer FlickBike, Donker Republic en oBike. Duizenden fietsen werden lukraak op stoepen geplaatst, wat leidde tot chaos en veel ergernis onder bewoners. De fietsen belandden in de gracht, bij het grofvuil en in het fietsdepot. In oktober 2017 stelde de gemeente een tijdelijk verbod in. Maar dat was niet het einde van de deelfiets, er kwam een herkansing. Een jaar later kent de stad verschillende deelfietssystemen, zoals de ov-fiets (3,85 euro per 24 uur, maximaal 72 uur), Hello-Bike (1 euro per uur, maximaal 24 uur in Amster-dam-Zuid), Urbee (elektrische fiets, 2 euro per uur) en Felyx (e-scooter, 30 cent per minuut). De aanbieders werken nauw samen met de gemeente. De kans op een fietsenkerkhof is klein: een ov-fiets of Urbee lever je na gebruik weer netjes in bij een vast station. Een Hello-Bike of Felyx mag je alleen neerzetten op een daarvoor bestemde parkeerplek in de stad. Vanaf maart 2019 komen er nieuwe deelfietsaan-bieders aan. Drie aanbieders die elk maximaal 3000 deelfietsen in Amsterdam plaatsen. Namen kan de gemeente nog niet geven, dit najaar worden de plannen pas definitief gemaakt. Wel is duidelijk dat de gemeente inzet op scherpe regulering.
BESTELLEN VIA JE FIETS
Maar hoe kan de abonnementsfiets zo populair zijn in een stad waarin bijna elke inwoner al een fiets heeft? Volgens Arnoud van Waes, innovatie-onderzoeker aan de Universiteit van Utrecht, past het goed in de huidige maatschappij. 'Swapfiets is vooral gericht op studenten die gewend zijn te betalen voor diensten als Spotify en Netflix. Het is onderdeel van een bredere verschuiving, van bezit naar toegang.' Volgens Van Waes had niemand kunnen voorspellen dat het zo zou aanslaan in een fietsland als Nederland. 'Maar mensen zijn bereid te betalen voor gemak.' Onlangs was hij voor onderzoek naar slimme mobiliteitsinnovaties in Shanghai, waar hij niet alleen onvoorstelbaar veel deelfietsen in gebruik zag, maar ook bergen afgedankte. Niet zo gek, als je bedenkt dat tot voor kort zo'n zeventig deelfiets-aanbieders tegen elkaar moesten opboksen in China. 'Ook daar heeft de overheid moeten ingrijpen. Maar de deelfiets heeft ook een positieve impact op steden: er wordt meer gefietst.'
Volgens Van Waes zien grote partijen in China de deelfiets als deel van een groter geheel, waarbij verschillende diensten en producten aan elkaar kunnen worden gekoppeld. Als het aan deze partijen ligt, kun je via je 'smart' deelfiets in de toekomst boodschappen laten bezorgen, thuis alvast de verwarming aanzetten of checken of je ergens in de buurt nog een gratis kopje koffie kunt scoren. 'De fiets is slechts een klein onderdeel in de plannen van grote techbedrijven.'
GEOFENCING
Dichter bij huis blijft de deelfietsmarkt zich ook verder ontwikkelen. Zo zou Uber deelfietsen willen gaan aanbieden en wordt er volop geëxperimen-teerd met digitale parkeerplaatsen, het zogeheten geofeneing. Via een app kan de deelfietsaanbieder aangeven in welke zone je wel of niet je fiets mag parkeren, om de boel beter te kunnen reguleren. Zo zou een aanbieder kunnen instellen dat de deelfiets bijvoorbeeld niet op slot gezet mag worden in de Amsterdamse binnenstad. 'Deelfiet-sen zijn geen luchtfietserij, zegt Van Waes. 'De dure zelfrijdende auto gaat niet onze stedelijke mobiliteitsproblematiek oplossen. De fiets wel.' Heeft zo'n abonnementsfiets ook nadelen? Nou, misschien dat ze nu nooit meer naar de fietsen-maker hoeft, zegt Swapfiets-fan Josien Wolthuizen. 'En dat terwijl het zo'n lieve man is.' Siebe Kunst van fietsenmaker Siebe aan de Czaar Peterstraat zegt inderdaad klanten te zijn kwijtgeraakt door de plotselinge opmars van deel- en abonnements-fietsen. 'Vooral studenten. Die zeggen: 'Sorry Siebe, ik ben gaan swappen: Ach ja, tijden veranderen, het is nou eenmaal zo. Gelukkig blijven er altijd mensen die het fijn vinden om op hun eigen barreltje te rijden.'